Ewangelia według św. Łukasza
Rozdział 2
Narodzenie Jezusa
1 W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. 2 Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. 3 Wybierali się więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do swego miasta. 4 Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, 5 żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. 6 Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. 7 Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie.
Pasterze u żłóbka
8 W tej samej okolicy przebywali w polu pasterze i trzymali straż nocną nad swoją trzodą. 9 Naraz stanął przy nich anioł Pański i chwała Pańska zewsząd ich oświeciła, tak że bardzo się przestraszyli. 10 Lecz anioł rzekł do nich: "Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: 11 dziś w mieście Dawida narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan. 12 A to będzie znakiem dla was: Znajdziecie Niemowlę, owinięte w pieluszki i leżące w żłobie". 13 I nagle przyłączyło się do anioła mnóstwo zastępów niebieskich, które wielbiły Boga słowami:
14 "Chwała Bogu na wysokościach,
a na ziemi pokój
ludziom Jego upodobania".
15 Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili nawzajem do siebie: "Pójdźmy do Betlejem i zobaczmy, co się tam zdarzyło i o czym nam Pan oznajmił". 16 Udali się też z pośpiechem i znaleźli Maryję, Józefa i Niemowlę, leżące w żłobie. 17 Gdy Je ujrzeli, opowiedzieli o tym, co im zostało objawione o tym Dziecięciu. 18 A wszyscy, którzy to słyszeli, dziwili się temu, co im pasterze opowiadali. 19 Lecz Maryja zachowywała wszystkie te sprawy i rozważała je w swoim sercu. 20 A pasterze wrócili, wielbiąc i wysławiając Boga za wszystko, co słyszeli i widzieli, jak im to było powiedziane.
Obrzezanie
21 Gdy nadszedł dzień ósmy i należało obrzezać Dziecię, nadano Mu imię Jezus, którym Je nazwał anioł, zanim się poczęło w łonie [Matki].
Ofiarowanie w świątyni
22 Gdy potem upłynęły dni ich oczyszczenia według Prawa Mojżeszowego, przynieśli Je do Jerozolimy, aby Je przedstawić Panu. 23 Tak bowiem jest napisane w Prawie Pańskim: Każde pierworodne dziecko płci męskiej będzie poświęcone Panu. 24 Mieli również złożyć w ofierze parę synogarlic albo dwa młode gołębie, zgodnie z przepisem Prawa Pańskiego.
Starzec Symeon
25 A żył w Jerozolimie człowiek, imieniem Symeon. Był to człowiek prawy i pobożny, wyczekiwał pociechy Izraela, a Duch Święty spoczywał na nim. 26 Jemu Duch Święty objawił, że nie ujrzy śmierci, aż zobaczy Mesjasza Pańskiego. 27 Za natchnieniem więc Ducha przyszedł do świątyni. A gdy Rodzice wnosili Dzieciątko Jezus, aby postąpić z Nim według zwyczaju Prawa, 28 on wziął Je w objęcia, błogosławił Boga i mówił:
29 "Teraz, o Władco, pozwól odejść słudze Twemu
w pokoju, według Twojego słowa.
30 Bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie,
31 któreś przygotował wobec wszystkich narodów:
32 światło na oświecenie pogan
i chwałę ludu Twego, Izraela".
Proroctwo Symeona
33 A Jego ojciec i Matka dziwili się temu, co o Nim mówiono. 34 Symeon zaś błogosławił Ich i rzekł do Maryi, Matki Jego: "Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą. 35 A Twoją duszę miecz przeniknie, aby na jaw wyszły zamysły serc wielu".
Prorokini Anna
36 Była tam również prorokini Anna, córka Fanuela z pokolenia Asera, bardzo podeszła w latach. Od swego panieństwa siedem lat żyła z mężem 37 i pozostała wdową. Liczyła już osiemdziesiąty czwarty rok życia. Nie rozstawała się ze świątynią, służąc Bogu w postach i modlitwach dniem i nocą. 38 Przyszedłszy w tej właśnie chwili, sławiła Boga i mówiła o Nim wszystkim, którzy oczekiwali wyzwolenia Jerozolimy.
Powrót do Nazaretu
39 A gdy wypełnili wszystko według Prawa Pańskiego, wrócili do Galilei, do swego miasta - Nazaret. 40 Dziecię zaś rosło i nabierało mocy, napełniając się mądrością, a łaska Boża spoczywała na Nim.
Dwunastoletni Jezus w świątyni
41 Rodzice Jego chodzili co roku do Jerozolimy na Święto Paschy. 42 Gdy miał lat dwanaście, udali się tam zwyczajem świątecznym. 43 Kiedy wracali po skończonych uroczystościach, został Jezus w Jerozolimie, a tego nie zauważyli Jego Rodzice. 44Przypuszczając, że jest w towarzystwie pątników, uszli dzień drogi i szukali Go wśród krewnych i znajomych. 45 Gdy Go nie znaleźli, wrócili do Jerozolimy szukając Go.
46 Dopiero po trzech dniach odnaleźli Go w świątyni, gdzie siedział między nauczycielami, przysłuchiwał się im i zadawał pytania. 47 Wszyscy zaś, którzy Go słuchali, byli zdumieni bystrością Jego umysłu i odpowiedziami. 48 Na ten widok zdziwili się bardzo, a Jego Matka rzekła do Niego: "Synu, czemuś nam to uczynił? Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie". 49 Lecz On im odpowiedział: "Czemuście Mnie szukali? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?" 50 Oni jednak nie zrozumieli tego, co im powiedział.
Życie w Nazarecie
51 Potem poszedł z nimi i wrócił do Nazaretu; i był im poddany. A Matka Jego chowała wiernie wszystkie te wspomnienia w swym sercu. 52 Jezus zaś czynił postępy w mądrości, w latach i w łasce u Boga i u ludzi.
Przeczytałem drugi rozdział Ewangelii według św. Łukasza i słuchałem, co Duch mówi do Kościoła.
Aniołowi Kościoła, który jest między Bałtykiem a Tatrami napisz: To mówi Ten, który narodził się w Betlejem, którego wysławiali aniołowie, znaleźli pasterze, którego pojawienia wyczekiwali Symeon i Anna. To mówi Ten, który zawsze jest w tym, co należy do Jego Ojca.
Znam twoje przywiązanie do świętowania moich narodzin. Znam tradycję pierwszej gwiazdy, łamanego opłatka, dwunastu potraw, pustego miejsca, choinki i prezentów. Wiem jak licznie stawiasz się na Pasterce, z jakim zaangażowaniem śpiewasz kolędy, budujesz żłobki i kolędujesz od domu do domu wraz z trzema królami, diabłem i śmiercią.
Mam przeciwko Tobie to, że zatrzymujesz się na powierzchni, bo nie zachowujesz słowa, które Ja ci daję i nie rozważasz go w swoim sercu. Nie rozmyślasz nad sprawami, które ode mnie pochodzą, ale bardziej pasjonujesz się dekretami Cezara Augusta i tym, jaki Kwiryniusz jest namiestnikiem Syrii. Szybciej zatrzymasz się przy cyrku, który urządzają możni na arenie tego świata, niż zajmiesz się wychwalaniem i wysławianiem Boga za wielkie rzeczy, które usłyszałeś i zobaczyłeś zgodnie z tym, co zostało ci oznajmione.
Obyś kierowany przez Ducha rozpoznał czas swojego nawiedzenia. Przyjdę do Ciebie jak bezradne dziecko wniesione do świątyni. Dam Ci tylko znak, któremu sprzeciwiać się będą. „Czy Bóg nie wybrał ubogich tego świata na bogatych w wierze oraz na dziedziców królestwa przyobiecanego tym, którzy Go miłują?”. Nie goń za tym co wielkie w oczach świata, ale szukaj ostatniego miejsca. Jeśli zgodzisz się stawać wśród pogardzanych – odnajdziesz nowe życie.
Zawsze ilekroć czytam drugi rozdział Ewangelii wg św. Łukasza i słyszę opowieść o Narodzinach, o radości pasterzy, czy historię o spotkaniu z Symeonem (wziął Dziecię w objęcia i błogosławił Boga) myślę i stawiam sobie pytanie o moją wiarę, a konkretnie o to, czy daje mi ona radość. Wszystkie wydarzenia opisane w dzisiejszym rozdziale mają ogromną moc i siłę. Niosą radość, która wybija się ponad wszystko. Czy Bóg oczekuje ode mnie powagi ogarniętej smutkiem, tak by nie było wątpliwości, że właśnie oddaje się modlitwie? Nie mam takiego wyobrażenia Boga. Oczywiście należy odróżnić głęboką modlitwę, smutek, śmieszność (żeby nie powiedzieć głupkowatości) od radości. Jasne, że radość nie jest jedynie uczuciem i nie tylko w nim się objawia, ale kiedy stawiam sobie uczciwe pytanie o to, czy moja wiara w Boga przekłada się na codzienną radość, to niestety często muszę odpowiedzieć, że nie. Dlaczego? Bo w codzienności nie umiem żyć drugim rozdziałem z Ewangelii wg. św. Łukasza. Zapominam o radości z tego, że Bóg zstąpił na ziemię. Zapominam, że On tak bardzo mnie ukochał, iż postanowił się ze mną spotkać. Przecież nie musiał tego robić - a jednak zrobił. Kocha mnie tak bardzo, że przyszedł – a raczej przychodzi – nawet jeśli nie zawsze gdy Go spotykam „rzucam mu się z radością na szyję”. Boże, pomóż mi na nowo odkrywać radość ze spotykania Ciebie.
w. 1-20
Łukasz rozpoczyna opis wydarzeń związanych z narodzeniem Jezusa w typowy dla siebie sposób – podając ramy czasowe w odniesieniu do wydarzeń historii powszechnej (por. także 3, 1-2). Łączy w ten sposób historię zbawienia, której opowiedzenie jest jego celem, z historią świata.
cezara Augusta: Oktawian August, Gaius Iulius Caesar Octavianus, ur. 63 r. przez Chr., cesarz rzymski w latach 30 przed Chr. – 14 po Chr.
spis ludności: Za panowania Oktawiana Augusta imperium znacznie rozszerzyło swoje terytorium. Pierwszym krokiem na podbitych terenach było sporządzenie przez rzymskich urzędników spisu ludności i majątków. Wiadomo o trzech spisach osób posiadających obywatelstwo rzymskie za panowania Oktawiana: w r. 28 przed Chr., 8 przed Chr. i 14 po Chr. Maryja i Józef nie podlegali im, gdyż nie byli obywatelami Rzymu. Odbywały się też spisy ludności na terenach poszczególnych prowincji lub miast.
Kwiryniusz: Publiusz Sulpicjusz Kwiryniusz, Publius Sulpicius Quirinius, ur. ok. 51 r. przed Chr., zm. ok. 21 r. po Chr. Był wybitnym rzymskim dowódcą wojskowym, a następnie senatorem. Wielokrotnie pełnił funkcje zarządcy różnych prowincji. W r. 6 po Chr. został legatem Syrii. Wiadomo o spisie ludności prowincji Syrii, który został wtedy przez niego zarządzony (6/7 r. po Chr.). Do tego właśnie spisu odnosi się św. Łukasz w Dz 5, 37, a także Józef Flawiusz w Wojnie żydowskiej (II, 17, 8; VI, 8, 1) oraz w Dawnych dziejach Izraela (XVIII, 1, 1; XVIII, 2, 1).
Nieścisłość historyczna Łukasza w tych wersetach już od starożytności skłaniała badaczy do poszukiwania rozwiązania tej kwestii. Już Tertulian (zm. 240 po Chr.) sugerował, że Łukasz wspominał o spisie prowincjonalnym zarządzonym przez namiestnika Gajusza Sencjusza Saturninusa, który zarządzał Syrią w latach 10/9 do 7/6 przed Chr. (zob. Przeciw Marcjonowi, IV, 19, 10). Bibliści proponują obecnie albo uznanie chronologicznego błędu Łukasza, albo próbują tłumaczyć tekst Łk 2, 2 w następujący sposób: Spis ten odbył się przed tym [spisem], który miał miejsce, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz.
Z punktu widzenia literackiego wzmianka o spisie ludności jest konieczna, by bohaterowie opowiadania mieli motyw do przeniesienia się z Nazaretu do Betlejem.
miasta Dawidowego zwanego Betlejem: Nazwa oznacza dom/miejsce chleba. Miasto jest położone ok. 8 km. na południe od centrum Jerozolimy. Betlejem pojawia się w ST w narracjach dotyczących Dawida (1 Sm 16, 1-13; 17, 12-15), a także w mesjańskim proroctwie w Mi 5, 1-5. Ewangelista podkreśla, podobnie jak w pieśniach Maryi i Zachariasza z r. 1, Dawidowe pochodzenia Jezusa, jak również wskazuje wyraźnie na Jego mesjańską godność.
położyła w żłobie, bo nie było dla nich miejsca w gospodzie: Badania archeologiczne wykazują, że w czasach Jezusa domy małych miejscowościach Palestyny były często budowana nad naturalnymi jaskiniami. Groty były następnie używane jako pomieszczenia dla zwierząt hodowlanych lub magazyny, natomiast izby mieszkalne znajdowały się ponad nimi, na poziomie gruntu. Grecki termin przetłumaczony jako gospoda oznacza przede wszystkim izbę mieszkalną, a nie hotel czy dom dla gości.
Objawienie się aniołów pasterzom to kolejne nawiązanie do Dawida, który sam był pasterzem w tamtej okolicy. Boży posłańcy zwiastują narodziny nowego Dawida.
Zbawiciel: Tytuł ten był często używany przez hellenistycznych władców, np. Antioch I Soter (281-261 przed Chr.) w Syrii czy Ptolemeusz I Soter (367-282 przed Chr.) w Egipcie. Łukasz wskazuje, że prawdziwym zbawicielem jest nowonarodzone dziecko, Jezus, Syn Boży.
w. 21
obrzezać Dziecię: W ósmym dniu po narodzeniu Jezus, podobnie jak wcześniej Jan, zostaje formalnie włączony w Lud Wybrany. Zob. Rdz 17, 9-14.
w. 22-38
dni ich oczyszczenia według Prawa Mojżeszowego: Łukasz wielokrotnie podkreśla posłuszeństwo zarówno rodziców Jezusa, jak i Jego samego Prawu. To ono stanowiło coraz bardziej o tożsamości Narodu Wybranego Starego Przymierza. Przepisy dotyczące oczyszczenia kobiety po urodzeniu dziecka: zob. Kpł 12, 2-8. W ofierze należało złożyć baranka. Dwie synogarlice lub dwa gołębie to ofiara ubogich.
Symeon: Imię oznacza słuchający.
Anna: Imię oznacza przychylność, łaska.
Opowiadanie o ofiarowaniu Jezusa w Świątyni Jerozolimskiej nawiązuje do historii Anny i Elkany z 1 Sm 1-2. Łukasz wykorzystuje ten sam motyw, wskazując jednocześnie, że Boże obietnice wypełniają się w Jezusie. Jego zbawcza misja spotka się jednak z odrzuceniem przez tych, do których była skierowana. Należy zauważyć wyraźnie podkreśloną postać Maryi, która odegra znaczącą rolę w realizacji zbawczego dzieła.
Ewangelista wprowadza dwie postaci, Symeona i Annę. To oni, zgodnie z prawem ST, dają wiarygodne świadectwo o tym, kim jest Dziecię. Por. Pwt 19, 15, gdzie zeznania dwóch lub trzech świadków są wymagane przed sądem, by oskarżenie mogło być wiarygodne.
w. 39-40
Charakterystyczną cechą Łukaszowego stylu są tzw. summaria, czyli streszczenia. Ewangelista w krótkiej perykopie zbiera i omawia wydarzenia dziejące się w dłuższym okresie czasu, nadając im jednocześnie znaczenie teologiczne.
w. 41-50
Scena rozgrywa się w Świątyni – podobnie jak scena zwiastowania Zachariaszowi, która otworzyła Łukaszową ewangelię dzieciństwa. Widzimy więc wyraźną klamrę kompozycyjną. Temat Świątyni jeszcze wielokrotnie powróci na kartach Łk i Dz.
Święto Paschy: Jedno z trzech żydowskich świąt pielgrzymkowych. Przypada wiosną, 14 nisan (przełom marca i kwietnia). Było liturgicznym upamiętnieniem wydarzeń związanych z wyjściem Izraelitów z Egiptu. Por. Wj 11-15.
lat dwanaście: Józef Flawiusz w Dawnych dziejach Izraela (V, 10, 4) pisze, że Samuel, syn Anny i Elkany, zaczął prorokować w wieku lat 12, choć tekst biblijny 1 Sm 3 nie podaje wieku chłopca.
powinienem być w tym, co należy do mojego Ojca: Grecki czasownik wyrażający powinność pojawia się 18 razy w Łk i 22 razy w Dz. Wyraża nie tyle jakiś przymus prawny czy powinność moralną, co zbawczą konieczność, realizowanie się Bożej woli, Bożego planu. Sformułowanie być w tym, co należy do mojego Ojca może wskazywać zarówno na zaangażowanie Jezusa w misję powierzoną Mu przez Ojca, jak i na to, że Świątynia jest właściwym miejscem dla Niego. Jezus w Świątyni, domu Ojca na ziemi, objawia swoją tożsamość jako Syn Boży.
w. 51-52
Perykopa ta to kolejne summarium. Łukasz podkreśla znowu rolę Maryi, a jednocześnie podsumowuje całą młodość Jezusa.
Lakoniczność tego opisu spowodowała, że w ciągu dziejów pojawiły się różne próby „rekonstruowania” losów Jezusa między 12 a 30 rokiem Jego życia. Tymczasem Jezus, jak każdy pobożny żyd w tamtym czasie, nabierał umiejętności zawodowych i poznawał swoją tradycję i Prawo.
